Thoái hóa khớp là một trong những bệnh lý mạn tính phổ biến nhất hiện nay, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Trong số các yếu tố nguy cơ, béo phì được xem là một nguyên nhân quan trọng làm gia tăng tỷ lệ thoái hóa khớp, đặc biệt là ở các khớp chịu lực như khớp gối, khớp háng và cột sống thắt lưng.

Vậy vì sao béo phì lại gây ảnh hưởng đến hệ xương khớp? Làm thế nào để phòng ngừa và kiểm soát hiệu quả tình trạng này? Bài viết dưới đây sẽ cung cấp cái nhìn toàn diện dựa trên các cơ sở y học hiện đại.

1. Thoái hóa khớp là gì?

Thoái hóa khớp là tình trạng tổn thương sụn khớp và xương dưới sụn, đi kèm với phản ứng viêm nhẹ của màng hoạt dịch. Theo thời gian, lớp sụn bảo vệ khớp bị bào mòn, dẫn đến hiện tượng ma sát giữa các đầu xương, gây đau nhức, cứng khớp và giảm chức năng vận động.

Bệnh có thể xảy ra ở mọi khớp nhưng thường gặp nhất tại các khớp chịu lực như:

• Khớp gối
• Khớp háng
• Cột sống thắt lưng
• Khớp cổ tay và bàn tay, cổ chân (đặc biệt ở người lao động nặng)

2. Béo phì ảnh hưởng đến khớp như thế nào?

Béo phì là tình trạng tích lũy quá mức mỡ trong cơ thể, làm gia tăng trọng lượng vượt mức khuyến nghị theo chiều cao. Khi cơ thể thừa cân, hệ xương khớp – đặc biệt là các khớp chịu tải – sẽ phải hoạt động nhiều hơn để nâng đỡ trọng lượng, từ đó dẫn đến các tổn thương cơ học và viêm mạn tính.

Các cơ chế tác động chính của béo phì lên hệ cơ xương khớp bao gồm:

a. Tăng tải cơ học lên khớp

• Cân nặng dư thừa làm tăng áp lực lên khớp, đặc biệt là khớp gối.
• Mỗi 5kg tăng thêm có thể tạo ra áp lực tương đương 15-20kg lên khớp gối khi đi bộ hoặc leo cầu thang.
• Lâu dài dẫn đến mòn sụn, tổn thương sụn chêm, hình thành gai xương và hẹp khe khớp.

b. Rối loạn chuyển hóa và viêm

• Mô mỡ không chỉ là nơi dự trữ năng lượng mà còn hoạt động như một cơ quan nội tiết, tiết ra các chất trung gian viêm (cytokine, leptin, adiponectin…).
• Những yếu tố này làm gia tăng tình trạng viêm mạn tính ở mô khớp, thúc đẩy quá trình thoái hóa sụn và tổn thương xương dưới sụn.

c. Hạn chế vận động

• Người béo phì thường ít vận động do cảm giác nặng nề, khó chịu khi di chuyển.
• Tình trạng cơ quanh khớp yếu đi do ít vận động làm giảm khả năng bảo vệ khớp, tăng nguy cơ thoái hóa.

Xem thêm: Ứng Dụng Tế Bào Gốc Trong Điều Trị Thoái Hóa Khớp

3. Dấu hiệu nhận biết thoái hóa khớp do béo phì

Ở bệnh nhân béo phì, các triệu chứng thoái hóa khớp thường tiến triển âm thầm và dễ bị bỏ qua hoặc nhầm lẫn với đau cơ – xương thông thường do quá tải. Tuy nhiên, nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, các tổn thương tại khớp có thể trở nên nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến chức năng vận động và chất lượng cuộc sống.

Dưới đây là các dấu hiệu lâm sàng điển hình cần đặc biệt lưu ý:

a. Đau nhức khớp khi vận động hoặc chịu lực

• Cơn đau thường khu trú tại khớp gối, khớp háng hoặc cột sống thắt lưng – những khớp chịu lực chính của cơ thể.
• Đau tăng khi đứng lâu, đi bộ nhiều, leo cầu thang hoặc mang vác vật nặng.
• Giai đoạn đầu, cơn đau có thể thoáng qua, chỉ xuất hiện khi gắng sức và giảm khi nghỉ ngơi. Tuy nhiên, khi bệnh tiến triển, đau có thể xuất hiện cả lúc nghỉ, gây khó ngủ và giảm chất lượng cuộc sống.

b. Cứng khớp sau khi nghỉ ngơi

• Bệnh nhân thường cảm thấy khớp bị “cứng đờ” sau khi ngủ dậy hoặc sau thời gian dài bất động (như ngồi lâu, nằm lâu).
• Hiện tượng cứng khớp thường kéo dài dưới 30 phút và cải thiện sau khi vận động nhẹ.
• Đây là dấu hiệu điển hình của thoái hóa khớp, khác biệt với các bệnh lý viêm khớp (cứng khớp thường kéo dài >1 giờ).

c. Tiếng lạo xạo hoặc lục khục khi cử động khớp

• Khi sụn khớp bị bào mòn, hai đầu xương tiếp xúc trực tiếp với nhau, tạo ra âm thanh lục khục hoặc tiếng “lạo xạo” khi gập – duỗi gối hoặc xoay khớp.
• Âm thanh này có thể đi kèm cảm giác ma sát và đau tức nhẹ tại khớp.

d. Sưng khớp và hạn chế tầm vận động

• Tình trạng viêm khớp nhẹ hoặc tràn dịch khớp có thể xảy ra do ma sát kéo dài. Bệnh nhân có thể quan sát thấy khớp sưng nhẹ, nóng hoặc căng tức.
• Tầm vận động bị hạn chế dần theo thời gian, khiến việc đi lại, đứng lên – ngồi xuống, hoặc thực hiện các động tác sinh hoạt hàng ngày trở nên khó khăn.
• Giai đoạn muộn, khớp có thể bị co rút hoặc lệch trục do biến dạng.

e. Biến dạng khớp (giai đoạn tiến triển)

• Khi tổn thương sụn và xương dưới sụn kéo dài không được điều trị, khớp có thể bị biến dạng.
• Ở khớp gối, có thể xuất hiện hiện tượng vẹo trong (gối chữ X) hoặc vẹo ngoài (gối chữ O), khiến việc đi đứng trở nên khó khăn và mất cân bằng tư thế.
• Biến dạng khớp không chỉ ảnh hưởng đến chức năng vận động mà còn làm tăng nguy cơ té ngã, gãy xương ở người thừa cân – béo phì.

Lưu ý quan trọng:

Các triệu chứng thoái hóa khớp ở người béo phì thường bị đánh giá thấp do chủ quan hoặc ngại đi khám. Tuy nhiên, nếu được phát hiện sớm, việc điều trị sẽ đơn giản và hiệu quả hơn, tránh tiến triển nặng gây mất khả năng vận động.

Người có chỉ số BMI ≥ 25, đặc biệt là ≥ 30 kèm theo đau nhức khớp gối, khớp háng hoặc cột sống, nên đi khám chuyên khoa Cơ xương khớp để được đánh giá nguy cơ thoái hóa khớp và có hướng can thiệp sớm.

Xem thêm: Ứng Dụng Tế Bào Gốc Trong Điều Trị Thoái Hóa Khớp

4. Biện pháp phòng ngừa và kiểm soát thoái hóa khớp ở người béo phì

a. Giảm cân hợp lý và duy trì cân nặng khỏe mạnh

• Giảm 5 – 10% trọng lượng cơ thể có thể giúp giảm rõ rệt cơn đau và cải thiện chức năng khớp.
• Cần có chế độ ăn hợp lý, kiểm soát calo, ưu tiên rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt và hạn chế thực phẩm chế biến sẵn.

b. Tăng cường vận động

• Lựa chọn các bài tập không gây áp lực lớn lên khớp như: bơi lội, đạp xe, yoga, đi bộ dưới nước.
• Thực hiện vật lý trị liệu theo hướng dẫn từ chuyên gia y tế.

c. Theo dõi sức khỏe khớp định kỳ

• Tầm soát thoái hóa khớp tại các cơ sở y tế uy tín giúp phát hiện sớm tình trạng tổn thương khớp.
• Áp dụng các liệu pháp hỗ trợ như tiêm acid hyaluronic, điều trị tế bào gốc hoặc phẫu thuật khi cần thiết.

5. Giải pháp toàn diện tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh

Tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh, người bệnh béo phì có dấu hiệu thoái hóa khớp sẽ được chăm sóc và điều trị theo phác đồ cá thể hóa với sự phối hợp của nhiều chuyên khoa:

• Khám chuyên khoa Cơ xương khớp với bác sĩ giàu kinh nghiệm
• Chẩn đoán chính xác bằng X-quang, MRI, xét nghiệm viêm khớp
• Tư vấn dinh dưỡng và giảm cân y khoa dưới sự hướng dẫn của bác sĩ
• Vật lý trị liệu – Phục hồi chức năng khớp
• Điều trị hiện đại bằng tế bào gốc, PRP hoặc can thiệp phẫu thuật thay khớp nếu cần

“Thoái hóa khớp là hệ quả tất yếu nếu béo phì không được kiểm soát kịp thời. Đừng để cân nặng trở thành gánh nặng cho khớp. Hãy chủ động thăm khám sớm để có giải pháp điều trị phù hợp và nâng cao chất lượng cuộc sống!”

Đặt lịch khám tại chuyên khoa Chấn Thương Chỉnh Hình – Phục Hồi Chức Năng Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh để được đánh giá toàn diện và điều trị hiệu quả tình trạng thoái hóa khớp do béo phì!

————————————————————

Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh với tiêu chí “Người bệnh trên hết”

Địa chỉ: 781/B1-B3-B5 Lê Hồng Phong, P.Hòa Hưng, Tp.HCM

Hotline: (+84) 028 3863 2553 – (+84) 028 3863 2554

Website: benhvienvanhanh.vn

Email: benhvienvanhanh@gmail.com