Viêm amidan là một bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng và di chứng nguy hiểm, cần được điều trị sớm, nên bắt đầu điều trị bằng thuốc trong trường hợp viêm amiđan cấp, viêm amiđan tái phát cấp (đợt cấp tái hồi) của viêm amiđan mạn tính.

Viêm amiđan là một trong những bệnh tai mũi họng thường gặp ở trẻ em và người lớn.

Viêm amiđan có thể là viêm cấp, viêm tái phát cấp hoặc viêm mạn tính.

Viêm amiđan cấp là tình trạng viêm, nhiễm khuẩn giới hạn ở amiđan, xảy ra một vài lần đầu trong đời người, do vi khuẩn hoặc siêu vi khuẩn. Ở trẻ lớn và người lớn, vi khuẩn gây bệnh thường gặp tên là liên cầu trùng tan huyết Bêta nhóm A, đây cũng là nguyên nhân gây sốt thấp khớp cấp có thể làm tổn thương van tim và cầu thận. Trẻ nhỏ khi bị viêm amiđan thường do các siêu vi khuẩn gây nên. Các siêu vi khuẩn gây nhiễm khuẩn hô hấp trên có thể gây viêm amiđan cấp.

Viêm amiđan cấp thường làm người bệnh sốt cao, ớn lạnh, đau họng, vướng họng , ăn uống khó khăn, hơi thở hôi, sưng đau hạch dưới hàm, hạch cổ trước, nhức đầu, mệt mỏi, đau nhức các bắp thịt toàn thân và xương khớp…..nếu không được điều trị kịp thời có thể bị các biến chứng như viêm tấy quanh amiđan, mưng mủ quanh amiđan làm cho người bệnh nuốt đau dữ dội, há miệng hạn chế do bị khít hàm và giọng nói của người bệnh bị thay đổi giống như khi ta nghe một người vừa ngậm củ khoai nóng trong miệng vừa nói chuyện.

Trẻ em khi bị viêm amiđan có thể bị biến chứng viêm tai giữa, viêm mũi xoang, viêm thanh quản, viêm khí – phế quản… , đặc biệt viêm amiđan do liên cầu trùng có thể gây biến chứng sốt thấp khớp, thấp tim, viêm cầu thận, nhiễm trùng máu, choáng nhiễm độc tố (trẻ sốt cao, tiểu ít, khó thở, tụt huyết áp đột ngột, suy thận, suy hô hấp, ngưng thở).

Viêm amidan tái phát cấp là một đợt viêm amidan được lặp lại sau một giai đoạn người bệnh không có triệu chứng gì cả. Trong mỗi đợt tái phát, người bệnh lại có các triệu chứng của viêm amiđan cấp như đã mô tả ở phần trên. Khi người bệnh há miệng, chiếu đèn vào họng; chúng ta có thể nhìn thấy hai amiđan sưng to và tấy đỏ. Trên nền tấy đỏ đó có nhiều đốm màu trắng ngà hoặc vàng xỉn, đó là chất bã đậu trong các hốc của amiđan tiết ra, chất này làm cho hơi thở của người bệnh trở nên nặng mùi. Cứ mỗi lần viêm tái phát làm cho các hốc của amiđan dãn rộng thêm. Tùy theo tác nhân gây bệnh mà các biểu hiện ở amiđan có thể khác nhau đôi chút.

Viêm amiđan mạn tính là tình trạng nhiễm trùng tiềm tàng, dai dẳng của amiđan và dễ bị tái phát. Thể bệnh này thường gặp ở người lớn và trẻ lớn, triệu chứng “nghèo nàn”, không rầm rộ như viêm cấp. Người bệnh chỉ than phiền nóng rát họng, nuốt vướng, hôi miệng, đau tai, sờ thấy hạch cổ, hạch dưới hàm, hạch góc hàm và mệt mỏi mạn tính… Trong đợt tái phát, người bệnh có các triệu chứng của viêm amiđan tái phát cấp. Khi người bệnh há miệng, chiếu đèn vào họng, có thể nhìn thấy amiđan to hoặc teo và các hốc amiđan có chứa nhiều chất bã đậu. Khi đó, bác sĩ thường chẩn đoán là viêm amidan hốc mủ mạn tính.

Viêm amiđan mạn tính ở trẻ em thường làm amiđan to nên còn được gọi là viêm amiđan quá phát; có thể gây rối loạn hô hấp (ngủ ngáy to, có những cơn ngừng thở trong lúc ngủ ), rối loạn phát âm (giọng nói đục, hoặc ồm ồm), rối loạn nuốt ( nuốt khó, nghẹn họng và dễ bị ọc, ói)…các rối loạn này nếu không được xử trí sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và tinh thần của trẻ.

Viêm amiđan mạn tính ở người lớn thường làm amiđan teo và các hốc amiđan chứa nhiều chất bã đậu.

Viêm amiđan là một bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng và di chứng nguy hiểm, cần được điều trị sớm, nên bắt đầu điều trị bằng thuốc trong trường hợp viêm amiđan cấp, viêm amiđan tái phát cấp (đợt cấp tái hồi) của viêm amiđan mạn tính. Mỗi đợt dùng thuốc khoảng 10 ngày; nên nhờ bác sĩ chuyên khoa tai mũi họng điều trị. Cắt amiđan là phương pháp điều trị hữu hiệu khi đúng chỉ định, nhằm loại bỏ tổ chức amiđan không còn vai trò bảo vệ cơ thể, mà nó trở thành một “lò viêm” hoặc nơi ẩn náu và chứa đầy các mầm bệnh (vi khuẩn, siêu vi khuẩn, vi nấm…) hoặc amiđan quá to gây bít tắc đường thở, đường ăn hoặc nghi ngờ ung thư amiđan.

Tại Bệnh viện đa khoa Vạn Hạnh, trong vòng 13 năm, chúng tôi đã cắt amiđan dưới gây mê cho hàng vạn trường hợp, trong đó có cả trẻ em và người lớn. Sau phẫu thuật, đa số người bệnh rất hài lòng về hiệu quả điều trị.

Mặc dù, có thể cắt amidan ở bất kỳ lứa tuổi nào nhưng bệnh viện chúng tôi thường cắt cho trẻ lớn hơn 5 tuổi. Ngoại lệ, trường hợp trẻ nhỏ hơn vẫn phải cắt khi phẫu thuật là chỉ định tuyệt đối. Các trường hợp được phẫu thuật dựa vào các chỉ định đã được các chuyên gia Tai mũi họng Việt Nam, khu vực và thế giới đồng thuận.

Để hạn chế viêm amiđan nên giữ gìn vệ sinh môi trường sống, vệ sinh ăn uống, giữ ấm vùng mũi họng, tránh nơi ô nhiễm, tránh dùng những thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh, vệ sinh răng miệng sau khi ăn, súc miệng, súc họng bằng nước muối sinh lý (một muỗng cà phê muối pha với nửa lít nước ấm). Không nên pha quá mặn sẽ làm tổn hại niêm mạc họng.

Cùng với các bộ phận khác của hệ miễn dịch; amiđan có nhiệm vụ bắt giữ, tiêu diệt các vi sinh vật gây bệnh xâm nhập vào cơ thể qua đường ăn, đường thở. Đồng thời, cũng tạo ra một số chất bảo vệ cơ thể, chất đó được gọi là kháng thể, giúp cơ thể đề kháng lại một số vi sinh vật gây bệnh. Quá trình đáp ứng miễn dịch này xảy ra rất mạnh trong 7 năm đầu của đời người, nhất là từ 2 đến 6 tuổi, Vì thế, trẻ trong độ tuổi này thỉnh thoảng bị sốt, đau họng, ho, hắt hơi, sổ mũi…. nhưng vẫn ăn uống, nô đùa, sinh họat bình thường; Đây là những biểu hiện của quá trình thích nghi và “huấn luyện” miễn dịch của cơ thể trẻ. Có thể gọi đó là “ bệnh thích nghi”. Vì thế không phải “hễ cứ viêm là cắt”, nên tôn trọng vai trò miễn dịch của amiđan. Trái lại, khi có chỉ định cắt amiđan chớ phân vân với lý do là “sợ giảm sức đề kháng”. Thực chất thì chức năng miễn dịch của amiđan giảm dần khi trẻ hơn 7 tuổi, khi đó các bộ phận khác của hệ miễn dịch sẽ làm đảm đương nhiệm vụ bảo vệ cơ thể.

Hiện tại Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh tiến hành phẫu thuật cắt amiđan hàng chục ca mỗi tuần.

Nên cắt amiđan trong các trường hợp sau đây

• Amiđan quá phát gây bít tắc đường thở, đường ăn

• Nghi ngờ ung thư amiđan.

• Viêm amiđan tái phát cấp hơn 6 lần trong một năm, hoặc 3 lần mỗi năm trong 2 năm

• Viêm amiđan tái phát cấp do liên cầu trùng tan huyết Bêta nhóm A ở người có kèm theo bệnh van tim hậu thấp hoặc ở trẻ có kèm theo tiền sử thường bị sốt cao co giật.

• Viêm amiđan mạn tính hoặc viêm amiđan tái phát cấp ở người mang mầm bệnh Liên cầu trùng mà không đáp ứng điều trị bằng thuốc.

• Viêm amiđan mạn tính đã được điều trị nội khoa tích cực nhưng người bệnh vẫn đau họng dai dẳng, viêm đau hạch cổ , hơi thở hôi.

• Mưng mủ quanh amiđan ít nhất một lần phải nhập viện điều trị.

• Viêm amiđan gây biến chứng viêm cầu thận hoặc gây mưng mủ hạch cổ.