Xơ Gan là gì?

Xơ gan là giai đoạn cuối của quá trình tổn thương gan mạn tính, trong đó các tế bào gan khỏe mạnh bị phá hủy và thay thế dần bằng mô sẹo (xơ hóa), hình thành nên các nốt gan bất thường. Quá trình này làm thay đổi cấu trúc của gan, ngăn chặn dòng máu chảy qua gan và suy giảm nghiêm trọng các chức năng sống còn của cơ thể, bao gồm:

• Chuyển hóa: Tổng hợp protein (như Albumin), các yếu tố đông máu, chuyển hóa đường, chất béo.
• Thải độc: Lọc và loại bỏ các chất độc hại ra khỏi máu (như Amoniac, Bilirubin).
• Sản xuất mật: Giúp tiêu hóa thức ăn.
• Dự trữ: Lưu trữ vitamin và khoáng chất.

Trên toàn thế giới, xơ gan là một trong những nguyên nhân gây tử vong hàng đầu. Tại Việt Nam, tỷ lệ tử vong do xơ gan đang ở mức báo động, cao hơn đáng kể so với mức trung bình toàn cầu. Điều nguy hiểm nhất là bệnh thường tiến triển âm thầm, không có triệu chứng rõ ràng trong giai đoạn đầu. Khi được phát hiện, đa số đã ở giai đoạn muộn (mất bù), khiến việc điều trị trở nên phức tạp và tiên lượng xấu.

Đối tượng có nguy cơ cao

Bất kỳ ai cũng có thể mắc xơ gan, nhưng nguy cơ sẽ cao hơn đáng kể ở những nhóm đối tượng sau:

• Người lạm dụng rượu, bia: Đây là nguyên nhân hàng đầu tại Việt Nam. Độc tố từ rượu bia gây tổn thương và viêm gan kéo dài, dẫn đến xơ hóa.
• Người nhiễm viêm gan virus B hoặc C mạn tính: Virus tấn công và phá hủy tế bào gan một cách âm thầm trong nhiều năm.
• Người mắc bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD/NASH): Thường liên quan đến béo phì, hội chứng chuyển hóa, tiểu đường type 2, và rối loạn mỡ máu.
• Người có bệnh gan tự miễn: Hệ miễn dịch của cơ thể tự tấn công các tế bào gan.
• Người mắc các bệnh lý di truyền: Các rối loạn chuyển hóa gây tích tụ sắt (bệnh Hemochromatosis) hoặc đồng (bệnh Wilson) trong gan.
• Người có hành vi nguy cơ cao: Quan hệ tình dục không an toàn, dùng chung kim tiêm có thể dẫn đến lây nhiễm viêm gan virus.
• Người tự ý sử dụng thuốc, hóa chất gây độc cho gan: Lạm dụng một số loại thuốc giảm đau, kháng sinh, hoặc tiếp xúc với hóa chất công nghiệp có thể gây tổn thương gan cấp và mạn tính.

Xem thêm: Tầm soát Bệnh lý Gan tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh

Nếu thuộc các nhóm trên, bạn cần đặc biệt quan tâm đến sức khỏe lá gan và thực hiện tầm soát định kỳ để phát hiện sớm các bất thường.

Các giai đoạn tiến triển của xơ gan

Xơ gan tiến triển qua các giai đoạn, thường được chia làm 2 giai đoạn chính là còn bù và mất bù.

Giai đoạn còn bù (Giai đoạn sớm – Giai đoạn 1, 2): Gan đã bắt đầu hình thành mô sẹo nhưng các phần gan khỏe mạnh vẫn có thể “gánh vác” và đảm bảo chức năng. Ở giai đoạn này:

• Giai đoạn 1: Gan bắt đầu viêm và hình thành mô sẹo. Các triệu chứng rất mờ nhạt hoặc không có, có thể chỉ là mệt mỏi thoáng qua. Đây là giai đoạn “vàng” vì gan vẫn còn khả năng hồi phục nếu nguyên nhân gây bệnh được loại bỏ.
• Giai đoạn 2: Mô sẹo lan rộng hơn, bắt đầu gây tăng áp lực trong hệ thống tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch dẫn máu từ ruột đến gan). Nguy cơ biến chứng bắt đầu tiềm ẩn.

Giai đoạn mất bù (Giai đoạn muộn – Giai đoạn 3, 4): Gan bị tổn thương quá nặng, không còn khả năng đảm bảo các chức năng thiết yếu. Các biến chứng nguy hiểm bắt đầu xuất hiện:

• Giai đoạn 3: Chức năng gan suy giảm rõ rệt. Bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng điển hình như cổ trướng (bụng trướng nước), vàng da, phù chân. Nhiều bệnh nhân ở giai đoạn này cần được xem xét trong danh sách chờ ghép gan.
• Giai đoạn 4: Giai đoạn cuối, gan gần như mất hoàn toàn chức năng. Bệnh nhân phải đối mặt với các biến chứng đe dọa tính mạng như xuất huyết tiêu hóa do vỡ giãn tĩnh mạch thực quản, bệnh não gan (hôn mê gan), ung thư biểu mô tế bào gan (HCC). Nguy cơ tử vong ở giai đoạn này rất cao.

Xem thêm: Tầm soát Bệnh lý Gan tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh

Triệu chứng cảnh báo xơ gan

Giai đoạn sớm (Còn bù): Các triệu chứng thường không đặc hiệu và dễ bị bỏ qua:

• Ăn uống kém ngon, chán ăn.
• Buồn nôn, đầy hơi, khó tiêu.
• Mệt mỏi không rõ nguyên nhân, kéo dài.
• Sụt cân nhẹ.
• Đau tức nhẹ vùng hạ sườn phải.

Giai đoạn muộn (Mất bù): Khi bệnh tiến triển nặng, các dấu hiệu trở nên rõ ràng và nghiêm trọng:

• Vàng da, vàng mắt: Do gan không thể xử lý Bilirubin.
• Phù chân, cổ trướng (bụng trướng to): Do giảm sản xuất Albumin và tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
• Dễ bầm tím, chảy máu chân răng, chảy máu cam: Do gan suy giảm chức năng sản xuất yếu tố đông máu.
• Nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu.
• Sao mạch (các mạch máu nhỏ hình mạng nhện trên da), lòng bàn tay son.
• Bệnh não gan: Lú lẫn, thay đổi tính cách, rối loạn giấc ngủ, mất tập trung, có thể tiến tới hôn mê.

Mỗi triệu chứng trên đều là dấu hiệu cảnh báo nghiêm trọng, người bệnh cần được thăm khám chuyên khoa Gan mật ngay lập tức.

Tầm soát và phòng ngừa xơ gan

Chẩn đoán sớm – Chìa khóa bảo vệ lá gan Để chẩn đoán và đánh giá mức độ xơ gan, bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp sau:

• Xét nghiệm máu: Đánh giá chức năng gan (men gan AST, ALT), mức độ tổng hợp protein (Albumin), chức năng đông máu (PT/INR), Bilirubin và các dấu ấn viêm gan virus.
• Chẩn đoán hình ảnh: Siêu âm bụng, CT scan hoặc MRI giúp đánh giá hình thái, cấu trúc gan và phát hiện các biến chứng như cổ trướng, lách to, hoặc khối u gan.
• Đo độ đàn hồi mô gan (Fibroscan): Là phương pháp không xâm lấn, hiện đại, giúp đánh giá chính xác mức độ xơ hóa gan.
• Nội soi thực quản – dạ dày: Tầm soát tình trạng giãn tĩnh mạch thực quản, một biến chứng nguy hiểm của xơ gan.
• Sinh thiết gan: Là “tiêu chuẩn vàng” để chẩn đoán xác định trong những trường hợp khó.

Xem thêm: Tầm soát Bệnh lý Gan tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh

Biện pháp phòng ngừa hiệu quả

• Ngưng hoàn toàn rượu bia và các chất kích thích gây hại cho gan.
• Tiêm phòng vaccine viêm gan B. Sàng lọc và điều trị triệt để viêm gan virus B, C theo phác đồ của bác sĩ.
• Xây dựng chế độ ăn uống khoa học: Tăng cường rau xanh, trái cây, ngũ cốc nguyên hạt; hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ, đồ ngọt, muối và thức ăn chế biến sẵn.
• Duy trì cân nặng lý tưởng, tập thể dục đều đặn ít nhất 30 phút mỗi ngày để phòng ngừa gan nhiễm mỡ.
• Không tự ý dùng thuốc: Chỉ sử dụng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là các loại thuốc có thể ảnh hưởng đến gan.
• Khám sức khỏe định kỳ 6 tháng/lần, đặc biệt với những người có yếu tố nguy cơ, để thực hiện các xét nghiệm tầm soát bệnh lý gan mật.

Xơ gan là một bệnh lý nguy hiểm, tiến triển âm thầm và có thể dẫn đến những biến chứng chết người như ung thư gan, xuất huyết tiêu hóa và hôn mê gan. Do gan không có dây thần kinh cảm giác đau, bệnh thường không gây ra triệu chứng đau đớn cho đến khi đã quá muộn, khiến người bệnh dễ dàng chủ quan.

Việc chủ động tìm hiểu, phòng ngừa và tầm soát sức khỏe gan định kỳ chính là giải pháp hữu hiệu nhất để bảo vệ lá gan của bạn và những người thân yêu.

Xem thêm: Tầm soát Bệnh lý Gan tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh

Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh với đội ngũ bác sĩ chuyên khoa Gan mật – Tiêu hóa giàu kinh nghiệm, cùng hệ thống máy móc xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh hiện đại, luôn sẵn sàng đồng hành cùng người bệnh trong việc tầm soát sớm, chẩn đoán chính xác và điều trị hiệu quả các bệnh lý gan mật. Hãy hành động ngay hôm nay để bảo vệ sức khỏe của bạn.