Hoại tử vô mạch tương đối phổ biến, hoại tử vô mạch chỏm xương đùi chiếm 10% tổn thương khớp háng ở Mỹ. Trường hợp nặng có thể dẫn đến sự phá hủy xương dưới sụn gây xẹp chỏm, phá hủy toàn bộ khớp và gây nên tình trạng đau khớp háng.

Hoại tử khớp háng là gì?

Hoại tử khớp háng (hay hoại tử vô khuẩn/hoại tử xương do thiếu máu cục bộ khớp háng) là tình trạng thoái hóa xương bởi hoại tử các thành phần tế bào của xương diễn ra do nguyên nhân gián đoạn cung cấp máu dưới sụn.

Ngoài ra còn có tên gọi khác là hoại tử vô mạch (hoại tử do không có mạch máu) thường xuất hiện ở các chỏm xương tại các khớp chịu trọng lượng như chỏm xương đùi hoặc chỏm xương cánh tay, khớp gối, khớp háng…ít thấy ở các xương nhỏ, xương dẹt.

Nam giới có tỷ lệ mắc thoái hóa khớp háng cao hơn.

Nguyên nhân bệnh hoại tử vô mạch

Bệnh hoại tử vô mạch là tình trạng thiếu máu cục bộ dẫn đến tổn thương xương. Các yếu tố gây tình trạng thiếu máu cục bộ đã được nghiên cứu bao gồm:

• Gián đoạn mạch máu

Chỏm xương được cung cấp dinh dưỡng bởi các mạch máu. Mạch máu có thể tổn thương đứt gãy khi có yếu tố tác động như gãy xương, trật khớp, chấn thương mạch máu sau phẫu thuật.

Ví dụ gãy trong cổ xương đùi có thể dẫn đến chấn thương trực tiếp cho các mạch cung cấp máu cho xương dưới sụn, khoảng 10-25% người bị hoại tử vô mạch sau gãy cổ xương đùi. Ngoài ra, trật khớp háng cũng có thể làm gián đoạn nguồn cung cấp mạch máu cho chỏm xương đùi, như trật khớp háng sau có thể làm chấn thương động mạch mũ đùi sâu.

• Tắc nội mạch

Sự gián đoạn dòng chảy của mạch máu đến chỏm xương đùi có thể xảy ra do tắc nghẽn nội mạch, nguyên nhân có thể là tắc mạch do cục máu đông, tắc mạch do mỡ, tắc mạch do khí.

Bệnh hồng cầu hình liềm: gây ra bởi đột biến di truyền trong chuỗi beta của hemoglobin, tạo ra hemoglobin bất thường. Các tế bào hồng cầu hình liềm dễ dính vào nhau hơn và gây tắc nghẽn dòng máu, nhất là tại những vùng dòng chảy thấp của mạch máu như động mạch mũ của chỏm xương đùi. 11-37% bệnh nhân thiếu máu hồng cầu hình liềm bị hoại tử vô mạch.

Bất thường về yếu tố đông máu: Các khiếm khuyết di truyền dẫn đến giảm tiêu sợi huyết hoặc tăng đông máu dẫn đến tăng hình thành huyết khối và làm suy giảm lưu lượng máu trong hệ tuần hoàn.

Ngoài cục máu đông, các cục mỡ hoặc tắc mạch khí có thể gây tắc nghẽn mạch máu. Ở những thợ lặn hoặc công nhân làm ở hầm mỏ có nguy cơ mắc tắc mạch khí, khiến những đối tượng này có tỷ lệ mắc hoại tử vô mạch cao hơn.

Gãy trong cổ xương đùi gây chấn thương trực tiếp cho các mạch cung cấp máu cho xương dưới sụn, 10-25% người bị hoại tử vô mạch sau gãy cổ xương đùi

• Nén nội mạch ngoại vi (nén mạch máu do áp lực từ bên ngoài mạch)

Sử dụng rượu và corticosteroid: gây tăng kích thước tế bào mỡ, các nguyên bào xương chứa nhiều mỡ tăng kích thước làm tăng thể tích và áp lực khoang ngoài mạch máu. Khi có áp lực từ bên ngoài mạch máu tác động vào, dòng máu đi trong mạch có thể giảm dần, gây thiếu máu cục bộ tăng nguy cơ hoại tử vô mạch.

Nguy cơ hoại tử vô mạch ở người sử dụng corticoid với liều từ 10mg/ngày (đường uống) gấp 4,6 lần.

Nguy cơ hoại tử vô mạch ở người uống rượu 400ml/tuần là 9.8 lần, nguy cơ này tăng lên 17.9 ở người uống 1000ml/tuần, 10-40% người nghiện rượu mắc hoại tử vô mạch chỏm xương đùi.

• Tổn thương tế bào trực tiếp

Những người bệnh điều trị hóa trị, xạ trị, chấn thương nhiệt, dùng corticoid hoặc hút thuốc gây tổn thương trực tiếp đến tế bào có nguy cơ tổn thương xương và mạch máu.

• Các nguyên nhân khác

Tăng lipid máu, tăng acid uric máu, viêm tụy, bệnh bạch cầu hoặc ung thư hạch cũng là các nguyên nhân có thể dẫn đến tắc mạch máu.

Cơ chế bệnh sinh

Hoại tử vô mạch được đặc trưng bởi mô hình chết tế bào, tiêu hủy xương và tái tạo xương mới phức tạp.

Trong giai đoạn đầu, do tình trạng thiếu máu cục bộ sẽ gây hoại tử các tế bào xương, thoái hóa mỡ, phù tủy. Tình trạng hoại tử xương diễn ra sau 2-3 giờ thiếu oxi và có biểu hiện trên mô học sau 24-72 giờ.

Các mạch máu xung quanh giãn ra, tăng tuần hoàn mao mạch (ở các mạch máu không bị tổn thương), các tế bào đến và thực hiện quá trình sửa chữa (tiêu các tế bào xương chết và thay thế nó bằng các tế bào mới).

Xương mới hình thành phủ một lớp lên xương chết. Tại các bè xương dưới sụn, quá trình tiêu xương diễn ra mạnh mẽ hơn quá trình tạo xương tại các bè xương dưới sụn, dẫn đến xương bị loại bỏ nhiều hơn, mất tính toàn vẹn cấu trúc bè xương, làm gãy xương dưới sụn.

Quá trình sửa chữa này gây biến dạng xương, mất tính toàn vẹn cấu trúc dẫn đến gãy xương dưới sụn và đến xẹp chỏm xương

Dù do nguyên nhân gì thì bệnh cũng có tình trạng đau khớp háng là triệu chứng phổ biến nhất, rồi tiến tới giới hạn các hoạt động vùng khớp háng. Phương pháp điều trị phổ biến là dùng thuốc giảm đau ở giai đoạn đầu khởi phát bệnh, đến khi bệnh tiến triển gây giới hạn các vận động, bệnh nhân sẽ được thay khớp háng nhân tạo toàn phần.

Tại Bệnh viện Đa khoa Vạn Hạnh có phương pháp điều trị ứng dụng công nghệ tế bào gốc trong điều trị Hoại tử chỏm xương đùi vô mạch, có thể giúp điều trị các trường hợp Hoại tử khớp háng giai đoạn sớm, giúp bệnh nhân có thể hạn chế các phương pháp xâm lấn sau này.

Xem thêm: 

Dấu hiệu nhận biết bệnh Thoái hóa khớp háng (Vô mạch chỏm xương đùi)

Các phương pháp điều trị bệnh Thoái hóa khớp háng (vô mạch chỏm xương đùi)

(theo TS.BS Trần Đặng Xuân Tùng – Đơn vị Tế Bào Gốc 
Bệnh viện Đa Khoa Vạn Hạnh)

📥 Bệnh viện đa khoa Vạn Hạnh với tiêu chí “Người bệnh trên hết”
⏱⏱ Trên 2️⃣0️⃣ năm kinh nghiệm chữa trị đồng hành cùng bạn bảo vệ sức khỏe:
📞 Hotline 0️⃣2️⃣8️⃣.3️⃣8️⃣6️⃣3️⃣.2️⃣5️⃣5️⃣3️⃣
🌐 Website benhvienvanhanh.vn
🏫 Địa chỉ: 781/B1-B3-B5 Lê Hồng Phong, Phường 12, Quận 10, Hồ Chí Minh