Hen là gì?
Hen là tình trạng viêm mạn tính của đường dẫn khí (phế quản) gây phù, phản ứng quá mức và gây hẹp lòng phế quản. Tình trạng này dẫn đến tắc nghẽn đường dẫn khí từng đợt và gây ra cơn khó thở cho bệnh nhân.
4 triệu chứng đặc trưng của hen là: Khó thở, khò khè, nặng ngực và ho. Các triệu chứng này thay đổi nặng hoặc nhẹ theo thời gian.

Tại sao mắc bệnh hen?
Hen là một bệnh có cơ chế phối hợp giữa các yếu tố di truyền và môi trường. Sự di truyền của hen là đa gen (nhiều gen), mỗi gen xác định có một vai trò tương tác nhau trong những điều kiện sống và quần thể khác nhau. Tuy nhiên vai trò của chúng chưa thật sự rõ ràng. Người có cha mẹ hoặc anh chi em bị hen có 30% nguy cơ mắc bệnh.

Cơ chế nào gây tắc nghẽn đường dẫn khí trong hen?
Chúng ta biết triệu chứng hen xảy ra do hiện tượng tắc nghẽn đường dẫn khí (phế quản). Hiện tượng tắc nghẽn này do 3 yếu tố chính gây nên.

Phản ứng viêm: Khi cơ thể tiếp xúc với tác nhân dị ứng hoặc một chất kích thích nào đó thì phản ứng viêm xuất hiện do tác động của các hóa chất trung gian như histamine, leukotrienes,…Mô viêm (ở đường hô hấp) sẽ tiết ra các chất nhầy vào trong lòng phế quản. Các chất nhầy nầy sẽ kết hợp với nhau tạo thành các nút nhầy gây nghẹt các tiểu phế quản nhỏ cộng với sự tích tụ và tổn thương mô tế bào do các tế bào viêm gây ra góp phần gây nên hiện tượng hẹp lòng ống phế quản.

Sự co thắt phế quản: Lớp cơ trơn thành phế quản bị co thắt dưới tác dụng của các hóa chất trung gian (histamin, leukotriens, adenosin, Nitric oxide…) và thần kinh là cho đường dẫn khí bị hẹp.

Tăng phản ứng của phế quản (quá mẫn): Phế quản bị viêm mạn tính trở nên nhạy cảm, phản ứng mạnh hơn đối với các tác nhân gây dị ứng, chất kích thích, nhiễm trùng

Yếu tố nào khởi phát cơn hen?
Tiếp xúc với khói thuốc lá hoặc khói tạo ra bởi củi đốt.
Hít phải không khí ô nhiễm, thời tiết lạnh khô.
Hít phải những tác nhân kích thích đường hô hấp như nước hoa hoặc chất tẩy rửa, những chất có mùi mạnh.
Tiếp xúc với những chất kích thích đường hô hấp tại nơi làm việc.
Hít phải những yếu tố gây dị ứng như con mạt, bụi nhà hoặc lông súc vật.
Nhiễm trùng hô hấp trên: cảm cúm, viêm xoang, viêm mũi dị ứng…
Cảm xúc hưng phấn hoặc stress, vận động quá nhiều.
Trào ngược dạ dày vào đường hô hấp.
Sulphit là một chất phụ gia của thức ăn và rượu.
Ở phụ nữ, một số người hen có liên quan đến chu kỳ kinh nguyệt.

Hình minh hoa (nguổn: inrternet)

Làm thế nào khi có triệu chứng hen?
Hãy đến khám Bác sỹ chuyên khoa Hô hấp để được thăm khám và chẩn đoán đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Lời khuyên nào dành cho bệnh nhân đã được chẩn đoán Hen?
Tuân thủ phác đồ điều trị của Bác sỹ chuyên khoa Hô hấp
Kiểm soát yếu tố nguy cơ gây khởi phát cơn hen, đặc biệt là tiêm phòng vaccin đầy đủ hạn chế viêm hô hấp.

Tài liệu tham khảo:
Global Strategy for Asthma Management and Prevention, Global Initiative for Asthma (GINA 2022).
Asthma, Harrison’s Principle of Internal medicine 18th ed, chapter 254, 2012.

(BS CKI Phạm Tấn Pháp)